Wycieczki klasowe i codzienne dojazdy to setki godzin w pojeździe. Ten poradnik łączy przepisy i praktykę: jak wybrać przewoźnika, gdzie posadzić dzieci, jak zabezpieczyć bagaż, co sprawdzić przed odjazdem i jak współpracować z ITD/policją. Na końcu znajdziesz checklisty dla rodzica i nauczyciela oraz krótkie procedury na „co jeśli…”.

1) Podstawy bezpieczeństwa w autokarze/school busie – co trzeba wiedzieć

• Pasy bezpieczeństwa: jeśli autokar jest w nie wyposażony, pasy należy zapinać. Szukaj pojazdów z 3‑punktowymi pasami dla wszystkich miejsc.
• Foteliki/booster w autokarze? Zwykle nie stosuje się fotelików dziecięcych (brak homologowanych punktów mocowania). Dla młodszych uczniów pas 3‑punktowy powinien przebiegać przez środek barku i po kościach miednicznych, nie po brzuchu/szyi.
• Stanie i chodzenie w trakcie jazdy – zabronione. Opiekunowie siadają w rozproszeniu (początek/środek/tył), a nie w jednym rzędzie.
• Bagaż: nic ciężkiego w kabinie. Walizki do luków, w kabinie tylko miękkie, lekkie plecaki pod siedzeniem.

Zasada numer 1: wszyscy siedzą, wszyscy w pasach (jeśli są), korytarz wolny.

2) Najbezpieczniejsze miejsca w autokarze – gdzie posadzić dzieci

• Strefa preferowana: środkowa część pojazdu, po lewej i prawej stronie, z dala od pierwszych i ostatnich rzędów.
• Wyjątki organizacyjne: uczniów z chorobą lokomocyjną posadź bliżej przodu (ale nie w pierwszym rzędzie). Dzieci wymagające pomocy – bliżej wyjść.
• Opiekunowie: jeden z przodu (kontakt z kierowcą), jeden/dwóch w środku, jeden na końcu.
• Strefy przy wyjściach awaryjnych: zostaw przynajmniej 1–2 miejsca na dorosłych pomocników.

3) Wybór przewoźnika – jak nie dać się zaskoczyć

Minimum do weryfikacji przed podpisaniem umowy:

1. Licencje i zezwolenia (transport osób, przewozy okazjonalne/szkolne).
2. Ubezpieczenie OC i (jeśli możliwe) NNW dla pasażerów.
3. Rok produkcji / stan techniczny pojazdu, ważność badania technicznego.
4. Wyposażenie bezpieczeństwa: pasy (ile i jakie), hamulce ABS/ESP, tachograf, młotki bezpieczeństwa, gaśnica, apteczka, trójkąt.
5. Kierowcy: uprawnienia, czas pracy/odpoczynku według tachografu, zakaz pracy „po podwójnej zmianie”.
6. Plan trasy i przerwy (co ~2 h), miejsca postojów, miejsca wysiadania/wsiadania.

„Nice to have”: dodatkowe pasy barkowe w środkowych rzędach, pas 3‑punktowy na wszystkich miejscach, kamery cofania, elektroniczny asystent pasa ruchu.

4) Kontrola ITD/policji – jak to zorganizować

• Prewencyjnie: w wielu miastach można umówić kontrolę autokaru przed wyjazdem (ITD/policja). Zrób to z wyprzedzeniem (np. 2–5 dni), podając: datę, godzinę, miejsce zbiórki, nazwę przewoźnika, nr rejestracyjny jeśli znany.
• Na miejscu: funkcjonariusze sprawdzają stan techniczny, trzeźwość kierowcy, wyposażenie obowiązkowe i tachograf.
• Plan B: jeśli coś budzi wątpliwości (opony, pęknięta szyba, wycieki), żądaj podstawienia innego pojazdu.

5) Rola organizatora i opiekunów – kto, co i kiedy

Organizator (szkoła/biuro podróży):

• umowa z przewoźnikiem, weryfikacja dokumentów, plan przerw i trasy;
• listy uczestników (alfabetyczne + przydział miejsc), telefony do rodziców/opiekunów, zgody i informacje medyczne/alergie;
• wyznaczenie kierownika wycieczki i liczby opiekunów (zwykle min. 1/10–15 uczniów, więcej przy młodszych dzieciach i dużym bagażu).

Kierownik wycieczki:

• briefing z kierowcą, sprawdzenie pasa bezpieczeństwa na losowych siedzeniach, wyjść awaryjnych i apteczki;
• odprawa bezpieczeństwa dla uczniów (patrz §7) i opiekunów;
• przed odjazdem i po każdym postoju – liczenie głów i potwierdzenie u kierowcy, że wszystkie lukI są zamknięte.

Opiekunowie:

• rozmieszczeni w pojeździe, nadzorują „strefy” i korytarz;
• reagują na odpinanie pasów, przemieszczanie się, hałas rozpraszający kierowcę;
• dbają o porządek przy drzwiach (zero śmieci/plecaków blokujących wyjście);
• mają numery alarmowe, mini‑apteczkę podręczną, rękawiczki, chusteczki izotermiczne.

6) Zasady na pokładzie – prosty regulamin do odczytania klasie

1. Siedzimy na miejscach – pasy zapięte (jeśli są).
2. Korytarz pusty: plecaki pod siedzeniem, nic nie leży przy drzwiach.
3. Nie krzyczymy i nie podchodzimy do kierowcy w trakcie jazdy.
4. Toaleta/postój – tylko na wyznaczonych przerwach; informujemy opiekuna.
5. Jedzenie/picie – napoje w zakręcanych butelkach, śmieci do worka.
6. Okna i młotki awaryjne – nie dotykamy bez polecenia dorosłych.
7. Po zmroku – telefon przyciszony/tryb nocny, latarki nie oślepiają kierowcy.

Tip: Wydrukuj regulamin na jednej stronie A4 i odczytaj przed odjazdem. Zostaw kopię w apteczce/opiekunom.

7) Odprawa bezpieczeństwa (2 minuty, konkret)

• Pokaż pas i prawidłowe zapięcie (bark, miednica).
• Wskaż wyjścia awaryjne i młotki („Nie dotykamy bez polecenia”).
• Ustal hasło do ewakuacji: „Wszyscy wysiadamy” + gest ręką opiekuna.
• Przypomnij o ciszy przy manewrach (wyjazd, wjazd, cofanie) i na mostach/w tunelu.

8) Postoje i długie trasy – plan dnia

• Przerwy co ~2 godziny (min. 15 min): toaleta, rozprostowanie nóg, woda; po każdym postoju ponowne liczenie.
• Hydratacja i temperatura: w upał unikaj długiego postoju w słońcu; poproś o wietrzenie/klimę i zasłanianie szyb.
• Nudności/lokomocja: wrażliwe dzieci bliżej przodu/środka, przy przejściu; proś o delikatny styl jazdy i wcześniejsze podanie leków (zgodnie z zaleceniami rodzica).

9) „Co jeśli…?” – krótkie procedury

A) Kolizja bez obrażeń

• zatrzymanie w bezpiecznym miejscu; dzieci pozostają w pojeździe, pasy zapięte do czasu decyzji opiekuna/służb;
• opiekunowie oceniają ryzyko wtórne (ruch, pożar). Jeśli trzeba – ewakuacja jednymi drzwiami, z dala od jezdni;
• 112 i informacja do szkoły/rodziców; notatka dla ubezpieczenia.

B) Dziecko chore/omdlenie

• posadzić lub położyć na boku, ocenić oddech; w razie potrzeby RKO (odsyłamy do poradnika „Podstawy pierwszej pomocy”).
• przerwać jazdę, wezwać pomoc jeśli stan niejasny.

C) Pożar/dym

• współpraca z kierowcą; gaśnica tylko przy małych zarzewiach; priorytetem jest ewakuacja na pobocze za barierki.

10) Checklisty

10.1. Dla rodzica (przed wyjazdem)

• Zgoda na udział + kontakt do opiekuna zapisany w telefonie dziecka.
• Leki/nawyki zdrowotne zgłoszone (alergie, choroba lokomocyjna).
• Plecak: lekki; butelka wody z zakrętką; brak szkła/ciężkich przedmiotów.
• Ubiór warstwowy, bluza do spania w autokarze.
• Przypomnienie zasad: siedzimy, pasy, korytarz pusty.

10.2. Dla nauczyciela/kierownika (dzień wyjazdu)

• Dokumenty przewoźnika, badanie techniczne, OC, apteczka, gaśnica.
• Lista uczestników + przydział miejsc; liczenie głów (start/każdy postój/koniec).
• Kontrola pasów na wybranych siedzeniach, działanie dźwigni wyjść awaryjnych.
• Bagaż w lukach, korytarz i strefa drzwi czyste.
• Briefing z kierowcą (trasa, przerwy, miejsca wysiadania).
• Odprawa bezpieczeństwa dla uczniów (pkt 7).
• Kontakt do ITD/policji w razie potrzeby.

10.3. Dla organizatora (przed podpisaniem umowy)

• Licencje/zezwolenia, dane firmy, ubezpieczenia.
• Pojazd z pasami dla wszystkich (preferuj 3‑punktowe).
• Plan przerw; kierowcy i ich czas pracy/odpoczynku.
• Warunki rezerwy pojazdu w razie awarii.
• Punkt zbiórki umożliwia kontrolę ITD (miejsce, godzina, telefon).