Codzienna droga do szkoły to powtarzalna „trasa życia”. Dobrze przeprowadzony audyt z dzieckiem zmniejsza ryzyko, buduje nawyki i pewność siebie: uważność, przewidywanie, widoczność, jazdę zgodnie z zasadami. Ten rozbudowany przewodnik łączy pieszą trasę, rower, hulajnogę i komunikację miejską, dorzuca warianty dla różnych grup wiekowych, sezonowe scenariusze, procedury awaryjne oraz drukowalne szablony (plan trasy, checklisty, karta ICE).

Jak rozmawiać z dzieckiem o bezpieczeństwie (metoda 4 pytań)

Zanim wyjdziecie „w teren”, zacznij od krótkiej rozmowy:

1. Co widzisz? (uczenie skanowania otoczenia: przejście, zakręt, zaparkowane auta)
2. Co może się wydarzyć? (hipotezy: auto z bramy, rower na chodniku)
3. Co zrobisz, jeśli…? (wariant A/B: zatrzymam się, spojrzę, zmienię stronę)
4. Skąd będę wiedzieć, że to bezpieczne? (zielone + brak aut + kontakt wzrokowy z kierowcą)

Wskazówka: mów prostym językiem, proś o pokazanie zamiast tylko opowiadania. W trasie stosuj „narrację na głos” – dziecko słyszy Twój tok myślenia i uczy się go kopiować.

1) Zasada 3 etapów: ZAPLANUJ → PRZEJDŹ/PRZEJEDŹ → POWTARZAJ

• Zaplanuj: na mapie wyznacz 2–3 warianty (bez skrótów przez parkingi i podwórka). Preferuj ciągłe chodniki, przejścia z sygnalizacją, strefy Tempo 30 i drogi dla rowerów. Zaznacz punkty STOP (miejsca wymagające szczególnej uwagi).
• Przejdź/przejedź z dzieckiem: wybierz dzień z mniejszym ruchem; zrób próbę rano (warunki jak w szkolny dzień) i po południu (powrót). Wykonaj próbę w deszczu – pogoda zmienia widoczność i przyczepność.
• Powtarzaj: przez 1–2 tygodnie idźcie razem, potem dziecko idzie/jedzie z kolegą lub pod Twoją dyskretną kontrolą (na dystans). Raz na miesiąc – audyt aktualizacji (remonty, nowe przejście, wcześniejsze zmierzchy jesienią).

2) Kryteria bezpiecznej trasy (rozszerzone)

1. Chodniki i pobocza – ciągłe, szerokie, bez dziur i wystających korzeni; jeśli brak chodnika, zawsze lewą stroną drogi (pod prąd), możliwie daleko od krawędzi.
2. Przejścia – priorytet: przejścia ze światłami i/lub azylem; unikaj przejść „wprost z cienia” na wielopasmówce i przejść na łuku.
3. Skrzyżowania – wybieraj prostą geometrię (T, krzyż), unikaj skosów i śliskiej kostki; doceniaj skrzyżowania ze śluzą dla pieszych/rowerów.
4. Strefy Tempo 30 / strefy zamieszkania – mocny plus; w strefie zamieszkania pieszy ma pierwszeństwo, ale wzrok nadal pracuje.
5. Oświetlenie – latarnie, doświetlenie przejść; sprawdź widoczność w deszczu/szarej godzinie.
6. Parking/wyjazdy z posesji – omijaj szerokie wjazdy marketów i stacji paliw; zachowaj dodatkowy STOP przy każdej bramie.
7. Drogi rowerowe – wydzielone DDR lub pas rowerowy; na hulajnodze korzystaj z DDR jeśli jest – chodnik to wyjątek i zawsze ustępuj pieszym.
8. Sygnalizatory akustyczne i kontrast nawierzchni – ułatwiają orientację; to plus dla młodszych dzieci.
9. Miejsca „trudne” – mosty, tunele, przejazdy kolejowe, torowiska tramwajowe – zaplanuj procedurę na każdy z nich (patrz §14).

3) Mapowanie trasy – narzędzia i trik rodzica

• Mapy online: wyznacz trasę pieszą/rowerową, wstaw własne pinezki – punkty STOP. Zrób zrzut ekranu i wydruk (szablon w §11).
• Marker kontrastowy: na wydruku zaznacz trasa główna (gruba linia) i rezerwowa (przerywana).
• Liczenie skrzyżowań: policz i wpisz w planie: „Mam 5 przejść i 2 bramy – STOP‑y w punktach 2, 4, 6, 7, 8”.
• Czas i bufor: zmierz realny czas przejścia (tam i z powrotem) i dodaj 5–10 min zapasu.

4) Audyt pieszo – jak przejść trasę z dzieckiem

• Reguła palca i barku: ręka trzymana po stronie ulicy; barki prosto, wzrok 10–15 m przed sobą.
• Zatrzymaj się–Spójrz–Słuchaj–Idź: automat dla każdego przejścia (nawet na zielonym) i przy wyjazdach z bram.
• Azymuty wzroku: trenuj kierunki zagrożeń: z przodu, z tyłu, zza zaparkowanych aut, z zakrętu; pokaż, jak „odkleić” wzrok od telefonu.
• Wyprzedzanie pieszego/rowerzysty: schodzimy na prawo, zachowujemy odstęp; nie biegamy.
• Parasol/kaptur/telefon: „głowa wysoko, telefon do kieszeni” na przejściu; kaptur i parasol nie mogą zasłaniać peryferiów.

5) Audyt na rowerze i hulajnodze (UTO)

• Sprzęt i stan: hamulce, oświetlenie przód/tył + odblaski; kask zawsze, ochraniacze na hulajnogę; koła napompowane, dzwonek działa.
• Trasa rowerowa vs chodnik: jeśli jest DDR/pas rowerowy – wybieramy je; chodnik to wyjątek (młodsze dzieci mogą jechać chodnikiem, ustępując pieszym).
• Manewry i prędkość: hamowanie awaryjne „na sucho”, slalom między pachołkami (ustaw 2 butelki), sygnalizowanie skrętu ręką.
• Przejścia/torowiska: rower przeprowadzamy przez przejście (chyba że jest przejazd rowerowy); torowiska pokonujemy prostopadle – bez skrętu kołem na szynie; na hulajnodze – zejść i przeprowadzić.

6) Komunikacja miejska – przystanki i dojścia

• Wybór przystanku: preferuj zatoki i perony z barierkami/azylem; unikaj „naprzeciwko szkoły bez przejścia”.
• Wejście/wyjście: zasada „pociąg ostatnich” – najpierw wysiadają wszyscy, dopiero wsiadamy; trzymamy się poręczy.
• W pojeździe: plecak na podłodze między nogami, nie biegamy; nie opieramy się o drzwi.
• Po wysiadaniu: nigdy przed nosem autobusu – przechodzimy dopiero na przejściu po upewnieniu się, że jest widoczność.

7) Odblaski i widoczność (365 dni w roku)

• Minimum: elementy odblaskowe z przodu, z tyłu i z boku (plecak, rękaw, nogawka).
• Światło: lampka clip‑on na plecak; jesienią/zimą – czapka z kontrastem i rękawiczki w żywym kolorze.
• Kolory: jaskrawe na wierzchniej warstwie; folie odblaskowe na kurtkę/plecak w barwach szkoły (łatwo identyfikować w tłumie).

8) Umowy rodzinne na drogę do szkoły

Ustalcie konkretne zasady, podpiszcie i powieście przy drzwiach:

• Godzina wyjścia i czas dotarcia (z zapasem 5–10 min).
• Trasa główna + trasa rezerwowa (np. przy remoncie).
• Zakaz skrótów i przechodzenia „na skos”.
• Kontakt po dotarciu: krótkie „Jestem” przez komunikator lub zegarek.
• Co w razie spóźnienia/autobusu, który nie przyjechał: punkt spotkania, telefon do rodzica/opiekuna.
• Z kim wolno iść/jechać (lista imion/kontakty).
• Zasada telefonu: zero ekranu w ruchu, słuchawki tylko jednym uchem i nie na przejściach.
• Hasło bezpieczeństwa (umówione słowo/zdanie) – jeśli ktoś obcy mówi, że „rodzic kazał iść”, dziecko prosi o hasło.

9) Wersje trasy dla różnych grup wiekowych

• Klasy 1–3: krótsza trasa, więcej przejść ze światłami, więcej STOP‑ów; towarzysz przez 2–4 tygodnie.
• Klasy 4–6: ucz trening samodzielnego podejmowania decyzji – stajesz „z tyłu” i obserwujesz; dziecko tłumaczy, dlaczego wybrało dany moment przejścia.
• Klasy 7–8: dochodzi odpowiedzialność za młodsze rodzeństwo; ćwicz komunikację („jeśli się rozdzielimy, widzimy się w punkcie B”).

10) Mapa zagrożeń – na co szczególnie uważać (rozszerzona)

• Szerokie wjazdy do marketów – auta skręcają „na skróty”.
• Zatoki autobusowe bez azylu – piesi wybiegają za autobusem.
• Strome zjazdy i mokra kostka – dłuższa droga hamowania.
• Plac budowy/remont – zasłonięta widoczność, tymczasowa organizacja ruchu.
• Parkingi osiedlowe – wyjazdy tyłem, ograniczona widoczność dzieci.
• Zakręty z żywopłotem – ograniczona widoczność; dodatkowy STOP.
• Tramwaje/torowiska – pojazd cichy i szybki; zawsze prostopadle, patrzymy w obie strony.

11) Plan trasy do druku

Instrukcja: Wydrukuj poniższy formularz. W polu „Mapa” wklej zrzut ekranu z mapy (zaznacz trasę). Zaznacz punkty STOP i wpisz zasady.

Tytuł: Moja bezpieczna droga do szkoły
Imię dziecka: ………………………………… Klasa: ………… Telefon kontaktowy rodzica: …………………………………

Mapa (wklej obrazek z mapy)
[ Miejsce na wklejenie mapy / szkic trasy ]

Trasa główna:

1. Dom → ……………………… (chodnik/DDR/Tempo 30) – Zasada: …………………………………
2. ……………………… → ……………………… – Zasada: …………………………………
3. ……………………… → Szkoła – Zasada: …………………………………

Trasa rezerwowa:
A) Dom → ……………………… – Zasada: …………………………………
B) ……………………… → Szkoła – Zasada: …………………………………

Punkty STOP (zatrzymaj się i rozejrzyj):

• STOP 1: ………………………
• STOP 2: ………………………
• STOP 3: ………………………

Po dotarciu: wysyłam wiadomość „Jestem w szkole”.
Podpis dziecka: …………………… Podpis rodzica: …………………… Data: ……………………

12) Checklista przed wyjściem (dla dziecka) – A5 do wydruku

• Odblaski: przód/tył/bok na plecaku lub kurtce.
• Telefon naładowany, tryb głośny/awaryjny.
• Kaptur/parasolka nie ogranicza widzenia.
• Lampka (jesień/zima) przypięta do plecaka.
• Trasa: pamiętam punkty STOP i zasady.
• Hasło bezpieczeństwa ustalone i zapamiętane.

13) Checklista dla rodzica (na lodówkę)

• Zrobiliśmy audyt trasy (2–3 warianty), mamy plan drukowany.
• Dziecko zna zasady przejść (Zatrzymaj–Spójrz–Słuchaj–Idź).
• Wyprawka z odblaskami; lampka clip‑on działa.
• Uzgodnione „co jeśli…”: spóźnienie, deszcz, brak autobusu, zamknięta droga.
• Kontakt po dotarciu i ustalony punkt spotkania awaryjnego.
• Karta ICE w plecaku i numer opiekuna zapisany w telefonie.
• Przećwiczony powrót rezerwowy (np. innym autobusem).

14) Procedury specjalne: kolej, most, tunel, śliska nawierzchnia

• Przejazd kolejowy: zatrzymaj się 2 m przed torem, słuchaj; przechodź prostopadle i bez pośpiechu – zero skakania po podkładach.
• Most/tunel: idziemy parami, bliżej środka chodnika, nie zatrzymujemy się; w tunelu – większy hałas = mówimy głośniej i trzymamy się razem.
• Ślisko/śnieg: krótszy krok, dłoń wyjęta z kieszeni, kaptur tak, by nie ograniczał widzenia; hamowanie na hulajnodze – zejść i prowadzić.

15) Pogoda i pory roku – jak modyfikować trasę

• Jesień/zima: wcześniej ciemno – wybieraj lepiej oświetlone warianty; obowiązkowe odblaski i lampka; chodniki mogą być oblodzone.
• Wiosna: więcej rowerzystów i hulajnóg – ucz wzajemnego szacunku na DDR i chodniku.
• Upał: trasa z cieniem i fontannami/kranami z wodą; czapka, bidon; krótsze postoje na słońcu.

16) Bezpieczeństwo osobiste i „co jeśli się zgubię?”

• Karta ICE (Imię, Kontakt, Ewentualne alergie/choroby) w plecaku; numer do rodzica zapisany w telefonie (i na kartce).
• Zgubiłem się: zostaję w bezpiecznym, widocznym miejscu (np. przy kiosku/przystanku), dzwonię do rodzica; proszę o pomoc osobę w mundurze lub sprzedawcę.
• Nieznajomy: nie podchodzę do auta, nie wsiadam; jeśli ktoś nalega – odchodzę do najbliższego dorosłego i dzwonię do rodzica; stosujemy hasło bezpieczeństwa.

17) „Kiss & Ride” – dowóz autem bez chaosu

• Umawiamy punkt wysiadania po stronie chodnika, nie na zakręcie/zebrze.
• Plecak przygotowany przed podjazdem; dziecko wysiada od strony chodnika.
• Nie zawracamy na przejściu, nie cofamy „na ślepo”; jeśli tłoczno – oddalony punkt i krótki spacer.

18) Ćwiczenia domowe – 5‑dniowy mini‑kurs

• Dzień 1: liczenie przejść i bram na trasie + wyznaczenie STOP‑ów.
• Dzień 2: hamowanie awaryjne na rowerze/hulajnodze (na pustym placu).
• Dzień 3: „co jeśli…” – gra w scenariusze (spóźniony autobus, deszcz, remont).
• Dzień 4: przejście trasy o zmroku z odblaskami i lampką.
• Dzień 5: samodzielny przejazd/przejście z rodzicem w dystansie (rodzic 20–30 m z tyłu).